Magiczny świat Harry’ego Pottera został po raz pierwszy przedstawiony w powieściach fantasy napisanych przez brytyjską autorkę J. K. Rowling.
Książki zyskały światową uwagę, zdobyły wiele nagród i sprzedały się w ponad 500 milionach egzemplarzy w wielu krajach.
Dlaczego ludzie tak bardzo kochają Harry’ego Pottera? Opinie różnią się w zależności od osoby, ale nie da się ukryć, że seria ta to doskonała mieszanka fikcji dla dzieci i dorosłych oraz takich gatunków jak: fantasy, przygoda i tajemnica.
W bogatym uniwersum serii Harry’ego Pottera poznajemy też wiele zaklęć wymyślonych przez samą Rowling, a które niosą ze sobą znaczenie nieco głębsze niż mogłoby się wydawać.
Tak więc, czy kiedykolwiek przyszło Ci do głowy pytanie, co znaczą zaklęcia z Harry’ego Pottera po polsku? Na przykład, co oznacza zaklęcie Alohomora, Expelliarmus lub Sectumsempra?
Co więcej, co znaczy samo „Harry Potter” czyli nazwa głównego bohatera i czy niesie ona jakieś głębsze przesłanie?
W tym artykule odpowiemy na wszystkie te pytania. Prześledzimy magiczne zaklęcia istniejące w Czarodziejskim Świecie i zobaczymy, co oznaczają, gdy sięgniemy do ich łacińskich korzeni.
Tak więc, nalej sobie trochę maślanego piwa, i ruszajmy!
Spis Treści:
Łacińska etymologia zaklęć: Harry Potter
Książki o Harrym Potterze wprowadziły różne zaklęcia, które później zostały spopularyzowane przez filmy wyreżyserowane od 2001 do 2011 roku.
W tym rozdziale zbadamy, w jaki sposób bazują one na łacińskich słowach.
Dlaczego łacina jest obecna w uniwersum Harry’ego Pottera?
Łacina jest jednym z najstarszych języków, które są używane do dzisiaj, mimo że oficjalnie jest ona uważana za jeden z martwych języków.
Pierwotnie używana w starożytnym Rzymie, później rozpowszechniła się jako język używany w całej Europie. Miała wpływ na kształtowanie się wielu języków europejskich, zwłaszcza romańskich.
Łacina jest również ważnym korzeniem języka angielskiego (zwłaszcza słownictwa naukowego). Dzięki temu wszyscy, którzy znają język angielski, mogą łatwiej zrozumieć każde zaklęcie wprowadzone w książkach o Harrym Potterze.
A biorąc pod uwagę, że Czarodziejski Świat jest nieco staroświecki, możemy założyć, że zaklęcia nie ewoluowały tak bardzo przez wiele wieków na terenie Wielkiej Brytanii.
Natomiast patrząc na to z bardziej realistycznej strony, J. K. Rowling stwierdziła, że zaklęcia mają łacińskie brzmienie głównie z powodu inspiracji jej klasycznymi studiami.
Mimo to, zaklęcia w serii Harry Potter są oparte na łacinie w dość luźny sposób. Wiele z nich jest technicznie niepoprawnych, choć możliwe jest śledzenie ich znaczenia w tym starożytnym języku.
Różne języki w Harrym Potterze
Słownictwo Harry’ego Pottera nie czerpie jedynie z łaciny. Niektóre zaklęcia oparte są na starożytnej grece, francuskim, aramejskim, a nawet innych językach!
Te wyjątki tyczą się zwłaszcza znaczenia nazwisk w Harrym Potterze.
Lord Voldemort: Co to znaczy?
Lord Voldemort stworzył ten tytuł jako anagram swojego pierwotnego nazwiska: Tom Marvolo Riddle.
Francuskie tłumaczenie upiornego tytułu tłumaczy się pomiędzy: „Pan, który wzleciał nad śmiercią” lub „Pan, który okradł śmierć”.
Biorąc pod uwagę, że Lord Voldemort mógł przedłużać swoje życie poprzez zabranie duszy żywego człowieka, jest to dobitnie adekwatny tytuł.
Co to znaczy: Harry Potter?
Nieco prostszym, ale równie ciekawym dla nas przykładem może być odpowiedź na to, co znaczy „Harry Potter”.
Nazwisko naszego bohatera oznacza „garncarz”. Warto zwrócić uwagę na to, że Harry to niezwykle popularne imię w krajach anglosaskich, tak samo, jak Potter jest popularnym nazwiskiem.
Miano głównego bohatera oznacza więc przeciętnego „Jana Kowalskiego”. Można śmiało założyć, że Rowling chciała, aby Harry był chłopcem z krwi i kości, z którego losami można się łatwo utożsamić.
Jest jednak jeszcze inna, dość mroczna teoria. Fani tej serii z pewnością pamiętają, że w ostatniej części, Harry Potter i Insygnia Śmierci, wyszło na jaw, że chłopak jest naczyniem cząstki duszy Voldemorta. Co ciekawe, profesjonalny garncarz tradycyjnie zajmował się lepieniem z gliny naczyń różnego rodzaju, nie tylko tych, na które wskazuje polska nazwa. Skojarzenie pomiędzy nazwiskiem a przeznaczeniem Harry’ego nie jest więc wcale naciągane!
Czy w Harrym Potterze występują fikcyjne języki?
Odpowiedź na to pytanie mogłaby brzmieć: nie. Każdy czarodziej i czarownica posługuje się „ludzkim językiem” kraju, w którym się urodzili.
Jest jednak mały wyjątek od tej reguły. W serii o Harrym Potterze mówi się, że węże mają swój własny język, parseltongue, którego jako pierwszy nauczył się Salazar Slytherin. Później tym językiem posługiwał się zarówno Lord Voldemort, jak i Harry Potter.
Dziś jednak chcemy się skupić na innym aspekcie słownictwa Harry’ego Pottera: Magicznych zaklęciach!
Znaczenie zaklęć z Harry’ego Pottera
Mamy już pewne pojęcie o procesie lingwistycznym, który stoi za zaklęciami stworzonymi przez Rowling. Wiemy, że są one oparte na rzeczywistych ludzkich językach, więc łatwo nam prześledzić znaczenie każdego zaklęcia w magicznym świecie.
A więc zaczynajmy!
Lumos: Co to znaczy?
Lumos to proste zaklęcie służące do rozświetlania przestrzeni poprzez wypuszczenie wiązki światła z czubka różdzki.
A co znaczy słowo lumos? Pochodzi ono od łacińskiego słowa „lumen”, które oznacza „światło”.
Tak więc lumos nie jest w istocie poprawnym łacińskim słowem, niemniej jednak jest dość zrozumiałe, gdyż mamy parę słów z jego morfemem nawet w języku polskim, np. iluminacja.
Co oznacza Nox?
Nox to dla odmiany zaklęcie powodujące zgaszenie światła, które zostało stworzone poprzez poprzednie Lumos.
Samo znaczenie jest bardzo proste, gdyż oznacza po prostu „noc” po łacinie.
Alohomora: Co to znaczy?
Przedstawione jako jedno z pierwszych w serii Harry Potter, Alohomora to zaklęcie otwierające zamki i wszelkie blokujące mechanizmy.
Co jednak oznacza słowo Alohomora?
Prawdpodobnie jest to połączenie dwóch słów — Aloha i Komora. Słowo Aloha oznacza „witaj” i „żegnaj” w języku hawajskim, natomiast Komora oznacza „otwierać” w języku japońskim.
Możemy więc stwierdzić, że Alohomora oznacza mniej więcej: „Witaj, otwieram [obiekt]„. Tradycyjnie mogło to coś wspólnego ze składaniem wizyt przyjaciołom w Czarodziejskim Świecie.
Wingardium Leviosa: co to znaczy?
Nie ma wątpliwości, że to jedna z najbardziej popularnych inkantacji w cyklu. Po wypowiedzeniu zaklęcia wingardium leviosa dany obiekt zaczyna unosić się w powietrzu.
Fani serii z pewnością pamiętają je przede wszystkim z pierwszej filmowej odsłony przygód młodego czarodzieja. Jest tam słynna scena, gdzie Hermiona Granger poprawiała rzucanie czaru przez swoich kolegów, podając im właściwe akcentowanie formuły.
A co oznacza wingardium leviosa?
W języku angielskim „wing” oznacza skrzydło lub „wznieść się”. Następne człony bazują na łacińskich słowach – „arduus” oznacza „wysoko, stromo”, a słowo „levis” – „lekki” lub „łatwy”.
Tak więc więc przybliżone tłumaczenie inkantacji mogłoby brzmieć: „spraw, by [przedmiot] był lekki i uniesiony”.
Accio: król zaklęć w tomie Harry Potter i Czara Ognia
Słowo „accio” pochodzi z łaciny i oznacza „wzywam„.
Jest to bardzo prostolinijne znaczenie, jako że w serii Harry Potter to zaklęcie przyzywa przedmiot. Należy pamiętać, że oprócz nazwy inkantacji jest też potrzebne wypowiedzenie nazwy pożądanego przedmiotu.
Po raz pierwszy zaklęcie użyte było przez Rowling w powieści z 2000 roku, Harry Potter i Czara Ognia.
Jako że jest to tom, w którym odbywa się turniej magiczny, zaklęcie przywołujące bardzo przydawało się bohaterom, np. kiedy trzeba było przyzwać miotłę z dużej odległości.
Nie da się ukryć, że zaklęcie accio bardzo przydałoby się nam wszystkim w życiu codziennym!
Expecto Patronum: Znaczenie
Expecto Patronum to prawdopodobnie najsilniejsze zaklęcie ochronne w całej serii. Przywołuje ono ducha opiekuńczego, który może walczyć na korzyść rzucającego zaklęcie.
Dlatego właśnie expecto patronum znane jest również jako zaklęcie patronusa — bo tak nazywa się ów duch ochronny. I chociaż głównie zaklęcie używane jest do odganiania duchowych wrogów, ma też inne zastosowania. Może być rzucony jako źródło światła, ciepła i otuchy dla tych, którzy tego potrzebują w trudnych chwilach.
Patronus jest szczególnie potężną obroną przed Dementorami, ponieważ nie mogą one żywić się szczęściem, które on zapewnia.
A jakie jest znaczenie Expecto Patronum? Jest to poprawne łacińskie zdanie, które znaczy „oczekuję opiekuna„.
Co oznacza Petrificus Totalus?
Petrificus Totalus to zaklęcie pełnego porażenia ciała. Jest to jedno z pierwszych groźnych zaklęć serii, które ważną rolę odgrywało w tomie Harry Potter i Komnata Tajemnic.
Ofiara zaklęcia nie może poruszyć żadną częścią swojego ciała. Dzieje się tak dlatego, że zaklęcie powoduje, iż mięśnie danej osoby kurczą się i stają się sztywne jak kamień.
Termin pochodzi od greckiego słowa „petra”, które oznacza „skałę” i łacińskiego słowa oznaczającego „uczynić/obrócić”.
Dosłownie oznacza ono więc „zamienić w skałę„.
Co oznacza zaklęcie expelliarmus?
Expelliarmus to zaklęcie powodujące rozbrojenie przeciwnika, zazwyczaj poprzez wytrącenie różdzki z dłoni, czemu towarzyszy też uderzenie energii kinetycznej.
To zaklęcie rozbrajające jest jednym najbardziej podstawowych zaklęć nauczanych w Hogwarckiej Szkole Magii i Czarodziejstwa i nie wymaga prawie żadnych zdolności magicznych.
A co oznacza zaklęcie expelliarmus? Składa się ono z łacińskiego przedrostka „ex”, oznaczającego „z”, oraz czasownika „pello”, czyli „uderzać”.
Druga część „armus” ma co prawda swoje znaczenie w łacinie jako „ramię/ręka”, ale w tym przypadku powinniśmy przyjąć późniejsze, średniowieczne znaczenie. Wtedy słowo to zaczęło oznaczać wzięcie do ręki jakiejkolwiek broni, „uzbrojenie się”.
Tak więc, jeśli zastanawiliście się co oznacza zaklęcie expelliarmus, można przetłumaczyć je jako: rozbroić kogoś, odrzucić jego broń.
Sectumsempra: co to znaczy?
Sectumsempra to klątwa, którą wymyślił Severus Snape, a która po raz pierwszy została przedstawiona w książce Harry Potter i Książę Półkrwi.
Jest to zaklęcie powodujące powstawanie ciągłych ran ciętych u przeciwnika, w związku z czym możemy je uznać jako jedno z najmroczniejszych inkantacji w całym Czarodziejskim Świecie.
Po raz pierwszy zaklęcie zostało użyte przez Harry’ego, który chciał przetestować jego działanie na nielubianym Draco Malfoyu. Nie skończyło się to tragicznie dla tej postaci, jednak zaklęcie rzucone w ten sposób spowodowało wiele ran na ciele.
Znaczenie sectumsempra odzwierciedla jego mroczne działanie. Składa się ona z dwóch słów o łacińskim pochodzeniu: „sectum” – „ciąć/przecinać”, z kolei „sempra” oznacza „zawsze/kontynuować”.
Tak więc, znaczenie tego zaklęcia to „wieczne cięcie” lub „ciąć bez przerwy„.
Avada Kedavra: Co to znaczy?
Avada Kedavra to zaklęcie niewybaczalne i jest to bez wątpienia najmroczniejszy czar w serii o Harrym Potterze. Używane głównie przez Lorda Voldemorta i jego Śmierciożerców, jest to zaklęcie uśmiercające.
Warto dodać, że zaklęcia niewybaczalne w tej serii to takie, które powodują krzywdę drugiej osoby. Są to zaklęcia karane przez czarodziejski wymiar sprawiedliwości i nie wolno używać ich poza bardzo wyjątkowymi sytuacjami, jak np. obrona własna.
Zaklęciu towarzyszy zielony błysk i potrzeba dużej umiejętności, aby w tej sytuacji użyć zaklęcia przeciwko atakom, np. expelliarmus.
A jakie jest znaczenie avada kedavra? Rowling twierdzi, że stworzyła to zaklęcie z popularnego powiedzenia „Abra-Kadabra” w języku aramejskim, które oznacza: „Niech rzecz zostanie zniszczona”.
Fani serii z pewnością pamiętają, że to mordercze zaklęcie pozbawiło życia m.in. Albusa Dumbledore’a, Freda Weasleya i oczywiście rodziców Harry’ego Pottera.
Co ciekawe, to potężne zaklęcie zostało również rzucone na malutkiego Harry’ego, ale chłopiec nie umarł. Tajemnica „chłopca, który żył” została ostatecznie wyjaśniona w tomie Harry Potter i Insygnia Śmierci, wprawiając wielu fanów w zdumienie.
Znaczenie nazw domów w Harrym Potterze
Skoro więc znamy już znaczenie wszystkich najważniejszych zaklęć w serii o Harrym Potterze, sprawdźmy jeszcze kilka innych ciekawostek językowych z Czarodziejskiego Świata.
Tym razem na celownik bierzemy słynne domy w Hogwarcie, które niejako reprezentują różne cechy jego członków. Te cechy są reprezentowane następująco:
- Gryffindor: Odwaga, męstwo i śmiałość
- Hufflepuff: Ciężka praca, poświęcenie i lojalność
- Ravenclaw: inteligencja, mądrość i kreatywność
- Slytherin: spryt, ambicja i zaradność.
Każdy dom ma swoją własną szlachetną historię i każdy został powołany przez jednego z czterech założycieli Szkoły Magii i Czarodziejstwa w Hogwarcie.
To służy jako wskazówka, co one oznaczają.
Gryffindor: Znaczenie
Nazwa pochodzi bezpośrednio od jego założyciela, Godryka Gryffindora. Jego imię z kolei pochodzi od magicznej bestii, gryfa, oraz francuskiego „d’or” oznaczającego złoto.
Można więc powiedzieć, że Dom Odważnych luźno tłumaczy się jako „Złoty Gryf”.
Ravenclaw: Znaczenie
Nazwa tego domu pochodzi od nazwiska jego założycielki, Ravenny Ravenclaw. Znaczenie jej nazwiska jest dość proste, bo składają się na niego angielskie „raven” i „claw”, czyli kolejno „kruk” i „szpon”.
Jak możemy się domyślać, jest to metafora tego, że bystre umysły Kruków są równie „ostre” jak pazury tego majestatycznego ptaka.
Hufflepuff: Znaczenie
Założony przez Helgę Hufflepuff, ten Dom również bierze swoją nazwę od jej imienia.
Oczywiście, nie jest łatwo rozszyfrować co ta nazwa oznacza. Możemy założyć, że ma ona przypominać miękkie i kojące dźwięki. To z kolei może symbolizować zrelaksowanych i przyjaznych ludzi, którzy należą do Hufflepuffu.
Slytherin: Znaczenie
Tak jak we wszystkich poprzednich punktach, Slytherin bierze swoją nazwę od założyciela domu. W tym przypadku jest to niesławny Salazar Slytherin, który znał język węży.
Jego nazwisko też ma coś wspólnego z tym gadem: oznacza mniej więcej bezszelestne wślizgiwanie się gdzieś, z domyślnie chytrą intencją. Nie jest to przypadek, bo większość członków tej Izby uchodzi za przebiegłych i sprytnych.
To już wszystko na temat znaczenia nazw Domów w Harrym Potterze. Czy znaliście wszystkie ciekawostki, które się za nimi kryją?
Domy Harry’ego Pottera w różnych językach
Skoro jesteśmy przy tym temacie, to wspomnijmy również, że istnieją takie wersje językowe Harry’ego Pottera, które postanowiły zmienić nazwy Domów w Hogwarcie.
Zobacz wszystkie przykłady poniżej:
Angielski |
Gryffindor |
Ravenclaw |
Hufflepuff |
Slytherin |
| Francuski | Gryffondor | Serdaigle | Poufsoufle | Serpentard |
| Brazylijski portugalski | Grifinória | Corvinal | Lufa-lufa | Sonserina |
| Włoski | Grifondoro | Corvonero | Tassorosso | Serpeverde |
| Rumuński | Cercetaş | Ochi de Şoim | Astropuf | Viperin |
| Walijski | Llereurol | Crafangfran | Wfftiwff | Slaffenog |
| Czeski | Nevelvír | Havraspár | Mrzimor | Zmijozel |
| Norweski | Griffing | Ravnklo | Håsblås | Smygard |
| Fiński | Rohkelikko | Korpinkynsi | Puuskupuh | Luihuinen |
Jak Wam się podoba brzmienie Domów Harry’ego Pottera w różnych językach? Czy niektóre z nich przemawiają do Was bardziej niż te oryginalne?
Zaklęcia z Harry’ego Pottera i ich znaczenie: Podsumowanie
Jakie jest Twoje ulubione zaklęcie? Czy chciałbyś, aby w Harrym Potterze było więcej fikcyjnych języków, aby jeszcze bardziej rozszerzyć jego uniwersum?
Cóż, w każdym razie mamy nadzieję, że nauczyłeś się czegoś o zaklęciach używanych przez uczniów Hogwartu. Koniecznie sprawdź nasze inne artykuły o językach: zarówno tych prawdziwych, jak i fikcyjnych!
A jeśli jesteś pasjonatem języków w ogóle lub po prostu kochasz podróże, rozważ sprawdzenie naszego sklepu z podręcznymi tłumaczami. Kto wie, może kiedyś pomogą Ci one zrozumieć także język węży… A od tego już tylko krok do zostania czarodziejem!
W pigułce:
W serii książek Harry’ego Pottera poznajemy wiele zaklęć przedstawionych przez autorkę J.K. Rowling. Zaklęcia te mają swoje łacińskie korzenie oraz głębsze znaczenie. Na przykład zaklęcie Lumos oznacza po prostu „światło” po łacinie, a Nox – „noc”. Zaklęcie Alohomora to połączenie wyrazów oznaczających „witaj” i „otwieram”. Wingardium Leviosa oznacza „spraw, by [przedmiot] był lekki i uniesiony”. Accio oznacza „wzywam”, a Expecto Patronum – „oczekuję opiekuna”. Petrificus Totalus oznacza „zamienić w skałę”. Expelliarmus to „rozbroić kogoś, odrzucić jego broń”, a Sectumsempra – „wieczne cięcie”. Avada Kedavra jest zaklęciem uśmiercającym, oznaczającym „niech rzecz zostanie zniszczona” po aramejsku. Mimo że każde zaklęcie brzmi już dość znajomo, to pełne znaczenie poszczególnych słów bywa dużo głębsze niż myślimy.
